အစ္စရေး – ဂါဇာ ပဋိပက္ခရဲ့ နှစ် ၁၀၀ ကျော် နောက်ကြောင်း
မင်္ဂလာပါ ပရိသတ်ကြီးရေ.. မိုးနတ်မင်း သတင်းစုံမှ ကြိုဆိုလိုက်ပါတယ်။ အခုတင်ဆက်ပေးမယ့် သတင်းလေးကတော့ အစ္စရေး – ဂါဇာ ပဋိပက္ခရဲ့ နှစ် ၁၀၀ ကျော် နောက်ကြောင်း ဆိုတဲ့သတင်းလေးပဲ ဖြစ်ပါတယ်။
အစ္စရေး – ဂါဇာ ပဋိပက္ခရဲ့ နှစ် ၁၀၀ ကျော် နောက်ကြောင်း
ပါလက်စတိုင်း စစ်သွေးကြွအဖွဲ့ ဟားမတ်စ်က တိုက်ခိုက်ရေးသမား ရာနဲ့ချီ သုံးပြီး ဂါဇာကမ်းမြောင်နားက အစ္စရေး ရပ်ရွာအသိုင်းအဝိုင်းတွေကို စနေနေ့က ရုတ်တရက် ထိုးဖောက်ဝင်ကာ တိုက်ခိုက်ခဲ့ကြပါတယ်။
အနည်းဆုံး အစ္စရေး နိုင်ငံသား ၉၀၀ သတ်ဖြတ်ခံခဲ့ရတယ်ဆိုတဲ့ သတင်းတွေ ထွက်ခဲ့ ပြီး ဒါဇင်နဲ့ချီတဲ့ အစ္စရေး စစ်သားတွေ၊ အမျိုးသမီးနဲ့ ကလေးတွေ အပါအဝင် အရပ်သားတွေ ဓားစာခံအဖြစ် ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားတာ ခံခဲ့ရပါတယ်။
အစ္စရေး စစ်တပ်က လက်တုံ့ပြန်တဲ့အနေနဲ့ ဂါဇာကို ရာနဲ့ချီတဲ့ လေကြောင်း တိုက်ခိုက်မှုတွေလုပ်ခဲ့တာကြောင့် ပါလက်စတိုင်း ၇၀၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့ရပါတယ်။
ဂါဇာ နယ်ခြားမျဉ်း တလျောက် အစ္စရေးက သူ့တပ်ဖွဲ့တွေကို အားဖြည့်ထားပြီး ပါလက်စတိုင်းတွေကလည်း ပြန်တိုက်ဖို့ ပြင်ဆင်ထားပါတယ်။
နှစ် ၁၀၀ ကြာလာပြီဖြစ်တဲ့ ဒီအရေး
၂၀ ရာစု အစောပိုင်းက ဘဲလ်သယ်လမ်
အာရှ အရှေ့အလယ်ပိုင်း ဒေသကို အုပ်ချုပ်တဲ့ အော်တိုမန် အင်ပါယာ ပထမ ကမ္ဘာစစ်မှာ ရှုံးနိမ့်သွားတော့ ပါလက်စတိုင်း ဒေသလို့ ခေါ်တဲ့ ဒီနယ်မြေကို ဗြိတိန်က ထိန်းချုပ်လိုက်ပါတယ်။
အဲဒီနယ်မြေမှာ ဂျူး လူနည်းစု နဲ့ အာရပ် လူများစု တို့ နေထိုင်နေကြတာပါ။
ပါလက်စတိုင်းထဲမှာ ဂျူးလူမျိုးတွေအတွက် “နိုင်ငံတည်ထောင်ခွင့် – national home” လုပ်ဆောင်ပေးဖို့ ဗြိတိန်ကို နိုင်ငံတကာအသိုင်းအဝိုင်းက တာဝန် အပ်နှင်းပါတယ်။ အဲဒီနောက် အာရပ်နဲ့ ဂျူး ရပ်ရွာအသိုင်းအဝိုင်းတွေကြား တင်းမာမှုတွေ တိုးပွားလာပါတယ်။
ဂျူးတွေက ဒါဟာ သူတို့ ဟိုးရှေးယခင် (ခရစ်တော် မပေါ်ခင်) က နေထိုင်ခဲ့တဲ့ နေရာတွေလို့ သဘောထားပေမယ့် နှစ်ပေါင်းရာချီနေလာခဲ့တဲ့ ပါလက်စတိုင်း အာရပ်တွေက ဒါဟာ တို့မြေလို့ သတ်မှတ် ထားကြကာ ဂျူးလူမျိုးတွေ အတွက် national home အစီအစဉ်ကို ကန့်ကွက် ဆန့်ကျင်ခဲ့ပါတယ်။
၁၉၄၈ ခုနှစ် အစ္စရေး လွတ်လပ်ရေး စစ်ပွဲ မစခင် ဂျူး မြေအောက် လှုပ်ရှားမှု ဟာဂါနာ ရဲ့ တိုက်ခိုက်ရေးသမားတယောက်
၁၉၂၀ နောက်ပိုင်းနဲ့ ၁၉၄၀ နှစ်တွေတဝိုက်မှာ ဥရောပမှာ ဂျူးတွေ နှိပ်ကွပ်ခံရတာ၊ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မှာ နာဇီတွေက ဂျူးတို့ကို အစုလိုက်အပြုံလိုက် သတ်ဖြတ်ပစ် တာ တွေကို ကြုံရတာနဲ့ အတူ အဲဒီနယ်မြေကို ပြောင်းရွှေ့ရောက်လာတဲ့ ဂျူးလူမျိုး အရေ အတွက် တိုးများလာပါတယ်။
ဂျူးနဲ့ အာရပ်အကြား၊ ဂျူးတို့ အာရပ်တို့နဲ့ ဗြိတိန်အုပ်စိုးမှုအကြား အကြမ်းဖက် တိုက်ပွဲတွေ ပိုများလာပါတယ်။
၁၉၄၇ မှာ ကုလသမဂ္ဂက မဲခွဲဆုံးဖြတ်ပြီး ပါလက်စတိုင်းကို ဂျူးနဲ့ အာရပ် နိုင်ငံတွေ အဖြစ် နယ်မြေခွဲခြားသတ်မှတ်ပေးကာ ဂျေရုဆလင်ကို နိုင်ငံတကာမြို့ အဖြစ် သတ်မှတ်ပါတယ်။
ကုလသမဂ္ဂရဲ့ ဒီသတ်မှတ်ချက်ကို ဂျူးခေါင်းဆောင်တွေက လက်ခံပေမယ့် အာရပ်တို့ ကလက်မခံတဲ့အတွက် ဒီအစီအစဉ် အကောင်အထည်မပေါ်လာခဲ့ပါဘူး။
၁၉၄၈ မတ်လထဲမှာ အာရပ် မဟာမိတ် စစ်တပ်က စစ်သားတွေက ဂျူး ဂါဟာနာ တပ်ဖွဲ့တွေကို ပစ်ခတ်စဉ်
အစ္စရေးနိုင်ငံ တည်ထောင်ခြင်းနဲ့ “ကပ်ဘေး” ကို ဖန်တီးခြင်း
ပြဿနာကို ဖြေရှင်းဖို့ မစွမ်းသာတာကြောင့် ၁၉၄၈ ခုနှစ်မှာ အုပ်ချုပ်သူ ဗြိတိန် ထွက်ခွာ သွားတဲ့အခါ ဂျူးခေါင်းဆောင်တွေက အစ္စရေး နိုင်ငံ တည်ထောင်ပြီလို့ ကြေညာလိုက်ပါတယ်။
ပါလက်စတိုင်းအများအပြားက ဒါကို လက်မခံပါဘူး၊ စစ်စဖြစ်လာပါတယ်၊ အိမ်နီးနားချင်း အာရပ်နိုင်ငံတွေက တပ်ဖွဲ့တွေလည်း ဝင်ရောက်လာပါတယ်။
ပါလက်စတိုင်းတွေ သိန်းနဲ့ချီပြီး သူတို့ရဲ့ အိုးအိမ်ကနေ ထွက်ခွာပြေးခဲ့ရပြီး သူတို့ အဆိုအရ အယ် နက်ဘာ (သို့မဟုတ်) “ကပ်ဘေး” ဆိုက်လာတာလို့ သတ်မှတ် ကြပါတယ်။
နောက်နှစ်မှာ အပစ်ရပ်ပြီး တိုက်ခိုက်မှုတွေရပ်လိုက်တဲ့ အချိန်မှာ အစ္စရေးက နယ်မြေ အများစုကို ထိန်းသိမ်းထားလိုက်နိုင်ပါတယ်။
ဂျော်ဒန်က အနောက်ဘက်ကမ်းကို သိမ်းထားပြီး အီဂျစ်က ဂါဇာကို သိမ်းထားပါ တယ်။
ဂျေရုဆလင်မြို့ အနောက်ပိုင်းကို အစ္စရေးတပ်တွေက သိမ်းထားသလို၊ အရှေ့ပိုင်းကို ဂျော်ဒန်တပ်တွေက သိမ်းထားပါတယ်။
ငြိမ်းချမ်းရေး သဘောတူညီချက်မရနိုင်တဲ့အတွက် တဖက်နဲ့ တဖက် အပြစ်ဖို့ခဲ့ ကြကာ နောက်ထပ် စစ်ပွဲတွေ၊ တိုက်ခိုက်မှုတွေက နောက် ဆယ်စုနှစ်ပေါင်းများစွာ အတွင်း ဖြစ်လာခဲ့ပါတယ်။
ဒီနေ့ နယ်စည်းခြား မြေပုံ
၁၉၆၇ မှာ နောက်ထပ် စစ်ပွဲဖြစ်ပါတယ်၊ အစ္စရေးက ဂျေရုဆလင် အရှေ့ပိုင်း၊ အနောက်ဘက်ကမ်းနဲ့ ဆီးရီးယားက ဂိုလန် ကုန်းမြင့်၊ အီဂျစ်က ဆိုင်းနိုင်းကျွန်းဆွယ် တို့ကိုပါ သိမ်းလိုက်ပါတယ်။
ပါလက်စတိုင်းဒုက္ခသည်တွေနဲ့ သူတို့ရဲ့ မျိုးဆက်တွေဟာ ဂါဇာနဲ့ အနောက်ဘက် ကမ်းမှာ နေထိုင်ရပါတယ်။ အိမ်နီးချင်း ဂျော်ဒန်၊ ဆီးရီးယားနဲ့ လက်ဘနွန်တို့မှာလည်း ပါလက်စတိုင်း ဒုက္ခသည်တွေ သွားရောက်နေထိုင်ရပါတယ်။
ပါလက်စတိုင်းနဲ့ သူတို့ရဲ့ မျိုးဆက်တွေ သူတို့အိမ်တွေကို ပြန်ဖို့ အစ္စရေးက ခွင့်မပြု ခဲ့ပါဘူး။ သူတို့ကို ပြန်လာခွင့်ပေးလိုက်ရင် ဂျူးနိုင်ငံတည်ရှိမှုကို ခြိမ်းခြောက် လာလိမ့်မယ်လို့ အစ္စရေးက ပြောပါတယ်။
၁၉၆၇ ခုနှစ်က ၆ ရက်စစ်ပွဲမှာ အရှေ့ဂျေရုဆလင်ကို အစ္စရေး တပ်မှူးတွေ ရောက်ရှိ လာစဉ်
အစ္စရေးတပ်ဟာ ဂါဇာကနေ ၂၀၀၅ ခုနှစ်မှာ ဆုတ်ခွာလာပေမဲ့ အနောက်ဘက်ကမ်းကို အခုထိ သိမ်းထားတုန်းပါ။ ဒီနယ်မြေတွေဟာ အစ္စရေး သိမ်းပိုက်တာ ခံထားရတဲ့ နယ်မြေတွေ အဖြစ် ကုလသမဂ္ဂက သတ်မှတ်ထားဆဲပါ။
အစ္စရေးက ဂျေရုဆလင်တမြို့လုံးကို သူ့မြို့တော်အဖြစ် ကြေညာထားပြီး ပါလက်စတိုင်းတွေက ဂျေရုဆလင် အရှေ့ပိုင်းကို သူတို့ အနာဂတ် ပါလက်စတိုင်း နိုင်ငံရဲ့ မြို့တော်အဖြစ် သတ်မှတ်ထားပါတယ်။ ဂျေရုဆလင် တမြို့လုံးကို အစ္စရေး မြို့တော် အဖြစ် သတ်မှတ်တာကို ထောက်ခံကြတဲ့ လက်တဆုပ်စာ နိုင်ငံတွေထဲမှာ အမေရိကန်နိုင်ငံ ပါဝင်ပါတယ်။
ပြီးခဲ့တဲ့ နှစ် ၅၀ အတွင်း အစ္စရေးက အနောက်ဘက်ကမ်းနဲ့ အရှေ့ ဂျေရုဆလင်မှာ အခြေချ လူနေအိမ်ရာတွေ တိုးချဲ့လာခဲ့ပြီး အခုဆိုရင် အဲဒီနေရာတွေမှာ ဂျူးလူမျိုး ၆၀၀,၀၀၀ ကျော်နေထိုင်နေကြပါတယ်။
အခြေချ အိမ်ရာတွေ တည်ထောင် နေထိုင်တာဟာ နိုင်ငံတကာ ဥပဒေအရ တရား မဝင် ပါဘူး။ ကုလသမဂ္ဂ လုံခြုံရေး ကောင်စီနဲ့ ဗြိတိန် အစိုးရတို့က ဒီလို အခြေချ အိမ်ရာတွေ ထူထောင်တာဟာ တရားမဝင်ဘူးဆိုတဲ့ သဘောထားရှိကြပြီး အစ္စရေး ကတော့ ပယ်ချထားပါတယ်။
အခု ဘာတွေဖြစ်နေလဲ
အစ္စရေးကို ချေမှုန်းပစ်ဖို့ ရည်ရွယ်ထားတဲ့ အစ္စလာမ်မစ် စစ်သွေးကြွအဖွဲ့ ဟားမတ်စ်က ဂါဇာကို အုပ်ချုပ်နေပြီး ဒီအဖွဲ့ကို ဗြိတိန်နဲ့ တခြား ကမ္ဘာ့အင်အားကြီး နိုင်ငံအများအပြားက အကြမ်းဖက် အဖွဲ့အစည်းအဖြစ် သတ်မှတ်ထားပါတယ်။
ဟားမတ်စ်က ၂၀၀၆ မှာလုပ်တဲ့ ပါလက်စတိုင်းတို့ရဲ့ နောက်ဆုံး ရွေးကောက်ပွဲမှာ အနိုင်ရခဲ့ပြီး နောက်နှစ်မှာတော့ ဂါဇာတခုလုံးကို ထိန်းချုပ်လိုက်ကာ အနောက် ဘက်ကမ်း အခြေစိုက် သမ္မတ မာမွတ် အာဘတ်စ်ရဲ့ ဖာတား အဖွဲ့ကို မောင်းထုတ် လိုက်ပါတယ်။
အဲဒီနောက်ပိုင်း ဂါဇာက စစ်သွေးကြွတွေဟာ အစ္စရေး မြို့တွေကို ရော့ကက်တွေနဲ့ ပစ်ခတ်တာတွေ အပါအဝင် အစ္စရေးနဲ့ အကြိမ်များစွာ စစ်ပြုခဲ့ပါတယ်။ ဒီလို တိုက်ခိုက်မှုတွေကို ဆန့်ကျင်ပြီး အီဂျစ်က ဂါဇာ ကမ်းမြောင်ကို ပိတ်ဆို့ထားကာ ဟားမတ်စ်ကို ဖိအားပေးပါတယ်။
အစ္စရေးရဲ့ ဂါဇာကမ်းမြောင်အပေါ် ပိတ်ဆို့ကန့်သတ်ချက်တွေ၊ လူနေထူထပ်တဲ့ နေရာတွေကို လေကြောင်းကနေ တိုက်ခိုက်တာတွေက ဒီမှာရှိတဲ့ လူအားလုံးကို စုပြုံပြီး ပစ်ဒဏ်ခတ်နေတာလို့ ဂါဇာက ပါလက်စတိုင်းတွေက ပြောကြပါတယ်။
အနောက်ဘက်ကမ်းနဲ့ ဂျေရုဆလင်အရှေ့ပိုင်းမှာ နေထိုင်နေကြတဲ့ ပါလက်စတိုင်း တို့အဖို့မှာလည်း ဒီနှစ်ဟာ ဆုံးရှုံးရတဲ့ လူအရေအတွက် အများဆုံးနှစ်ပါ။ အစ္စရေး တွေအပေါ် တိုက်ခိုက်မှုတွေဖြစ်လာရင် အစ္စရေးဘက်က တုံ့ပြန်ပြီး သူတို့ အပေါ် ချမှတ်လာတဲ့ ကန့်သတ်ချက်တွေ၊ စစ်ရေး ဆောင်ရွက်ချက်တွေကို ပါလက်စတိုင်း တွေက မကျေနပ်ကြပါဘူး။
အဓိက ပြဿနာတွေက ဘာတွေလဲ။
အစ္စရေးနဲ့ ပါလက်စတိုင်းအကြား သဘောမတူနိုင်ကြတဲ့ အရေးကိစ္စ အတော်များများ ရှိပါတယ်။
ဒီအထဲမှာ အောက်ပါ အရေးတွေ ပါဝင်ပါတယ်။
ပါလက်စတိုင်း ဒုက္ခသည်တွေကို ဘယ်လိုလုပ်ပေးမှာလဲ။
အနောက်ဘက်ကမ်းက ဂျူးအခြေစိုက် အိမ်ရာတွေကို ဆက်ထားထားမှာလား၊ ဖျက်သိမ်းမှာလား။
ဂျေရုဆလင်မြို့ကို ၂ ဘက်စလုံးနဲ့ ဆိုင်တယ်လို့ သတ်မှတ်မှာလား၊ မသတ်မှတ် ဘူးလား။
အစ္စရေး နိုင်ငံလို ပါလက်စတိုင်းနိုင်ငံ အဖြစ်ထူထောင်တာကို အသိအမှတ် ပြုမှာလား။
၁၉၉၀ နှစ်တွေ တဝိုက်က စလို့ အစ္စရေး – ပါလက်စတိုင်း ငြိမ်းချမ်းရေး ဆွေးနွေးပွဲ တွေ ပေါ်လာလိုက်၊ ပျောက်သွားလိုက်နဲ့ ရှိလာခဲ့ပြီး ၂၀၁၄ မှာတော့ ဆွေးနွေးပွဲက လုံးဝ ရပ်ဆိုင်းသွားပါတယ်။
အနာဂတ်မှာ ဘာဖြစ်လာနိုင်လဲ
အတိုချုံးပြောရရင်တော့ ဖြစ်နေတဲ့ အခြေအနေတွေကိုကြည့်ရင့် မဝေးတဲ့ အနာဂတ် မှာ ဒီပဋိပက္ခကို ဖြေရှင်းနိုင်ဖွယ် မမြင်ပါဘူး။
သဘောတူ ဆုံးဖြတ်ချက် တခုမရှိထားရင် အခုလိုမျိုး ဖြစ်လာတာတွေက အချိန် မရွေးထ ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ကျွမ်းကျင်သူတွေက သတိပေးထားပြီးသားပါ။ ဒါပေမဲ့ အခုထိ ဒီပဋိပက္ခကို ဖြေရှင်းဖို့ရာ မအောင်မြင်ကြသေးပါဘူး။
ဒေါ်နယ်ထရမ့်အာဏာရစဉ် အမေရိကန်က ရေးဆွဲတင်ပြထားတဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေး အစီအစဉ်က လောလောလတ်လတ် အဖြစ်ဆုံး အစီအစဉ်ဖြစ်ပြီး ဒါကို အစ္စရေး ဝန်ကြီးချုပ် ဘင်ဂျမင် နာတန်ရာဟုက “ရာစုနှစ်အတွင်း အပေးအယူ ကမ်းလှမ်းမှုကြီး ” လို့ ခေါ်ဝေါ် သမုတ်ထားပါတယ်။
ဒါပေမဲ့ ဒီအပေးအယူကို တစ်ဖက်သတ်ကျလွန်းတယ်လို့ ပါလက်စတိုင်းတွေက သတ်မှတ်ကာ ပယ်ချထားပါတယ်။
ရေးသားသူ –BBC Burmese
မိုးနတ်မင်း သတင်းစုံ – Telegram Channel မှလည်း ပြည်တွင်းသတင်း၊ နိုင်ငံတကာသတင်း၊ ဆယ်လီသတင်းများအပြင် ကျန်းမာရေး၊ ဗေဒင်၊ ဗဟုသုတများကိုပါ နေ့စဉ်တင်ဆက်ပေးနေပါပြီ။ အသစ်အသစ်သော သတင်းတွေမလွတ်သွားရအောင် အောက်ပါ Link လေးကိုနှိပ်ပြီး အခုပဲ join ထားလိုက်ပါ။
မိုးနတ်မင်း ပရိသတ်ကြီးလည်း အခုသတင်းလေးကိုဖတ်ပြီး ထင်မြင်ချက်တွေကို ကွန်မန့်မှာရေးခဲ့ရင်း မိတ်ဆွေများသိအောင် သတင်းကို မျှဝေပေးခဲ့ပါဦး။
